Tristis est anima mea, Gesualdo

Responsoria Sanctae Spectantia et alia ad Officium Hebdomadae	Responsorium II voor de metten van Witte Donderdag
‘Tristis est anima mea usque ad mortem : sustinete hic, et vigilate mecum.	‘Ik voel me dodelijk bedroefd; blijf hier met mij waken.
Nunc videbitis turbam, quæ circumdabit me: Vos fugam capietis, et ego vadam immolari pro vobis.	Weldra zullen jullie de menigte zien die mij zal omringen. Jullie zullen op de vlucht slaan, en ik zal mijzelf voor u offeren.
Ecce adpropinquat hora et Filius hominis traditur in manus peccatorum	Het ogenblik is nabij waarop de Mensenzoon wordt uitgeleverd aan zondaars.
Vos fugam capietis, et ego vadam immolari pro vobis.’	Jullie zullen op de vlucht slaan, en ik zal mijzelf voor u offeren.’

(div. fragmenten uit Mattheus 26)

Van Muziek voor de Passietijd:

Naast de Mis kent de Katholieke Kerk gebedsdiensten die thuis horen in het Officie. De bekendste van deze diensten zijn de metten en de lauden, die vroeg in de ochtend thuishoren, en de vespers en de completen, die hun plaats hebben in de avond. De metten zijn in dit verband belangrijk, en meer in het bijzonder de drie responsoria die in het centrale deel van de metten, de zogenaamde nocturne, gezongen worden. In deze responsoria zingen oorspronkelijk voorzangers en koor afwisselend; de vorm hangt enigszins af van de kloosterorde, maar wel komt in de derde van de responsoria altijd iets meer tekstherhaling voor dan in de andere twee. Op belangrijke dagen in het kerkelijk jaar wordt de dienst van de metten nog aanzienlijk uitgebreid door niet één nocturne, maar drie nocturnes op te nemen; op zulke dagen worden er dus negen responsoria in de metten gezongen. De metten van Witte Donderdag, Goede Vrijdag en Paaszaterdag worden ook wel de donkere metten genoemd en ook deze metten bevatten ieder drie nocturnes, en dus negen responsoria. De teksten van deze responsoria zijn gebaseerd op bijbelteksten; vaak bewerkstelligt hierbij het gebruik van de eerste persoon een sterke subjectieve betrokkenheid bij het lijden.

Gesualdo's Responsoria Sanctae Spectantia et alia ad Officium Hebdomadae (Napels, 1611) bevat zesstemmige zettingen van alle zevenentwintig responsoria voor de donkere metten, aangevuld met twee andere eenvoudige gezangen (Benedictus en Miserere) voor het officie. In deze responsoria gebruikt Gesualdo zijn experimentele harmonische verbindingen wat spaarzamer dan in de madrigalen. Maar doordat ze temidden van langzaam voortbewegende, uiterst donker gekleurde passages staan, hebben ze een hartverscheurende uitwerking.

Concert: april 2011.